صنعت خشکبار ایران چه جایگاهی در جهان دارد ؟

مقدمه

صنعت خشکبار ایران: کشور وسیع ایران به علت قرار گرفتن در شرایط جغرافیایی منحصر به فرد خود، دارای اقلیمی خاص و خاک حاصل‌ خیز می باشد. شرایط جوی مناسب در اقصی نقاط کشور این شرایط را فراهم آورده است که در جای جای این مرز و بوم، کشاورزان و باغداران زحمت کش ایرانی، بتوانند بهترین و با کیفیت ترین محصولات کشاورزی را به سطح کشت برسانند. جنگل های سرسبز جای گرفته در شمال کشور در کنار دشت های حاصل خیز استان های مرکزی و اقلیم خاص مناطق جنوبی، این ظرفیت را مهیا کرده است که اغلب محصولات و تولیدات کشاورزی در دنیا، در ایران نیز به ثمر برسند. هر ساله با بررسی و تحلیل آمار منتشر شده توسط اتاق ها و اتحادیه های اصناف کشاوزران استان های مختلف، مشخص می شود که عوامل متعددی در میزان و حجم تولید و صادرات محصولات کشاورزی دخیل هستند.

پیش‌زمینه رشد تولیدات محصولات کشاورزی کشور

با پیشرفت تکنولوژی و گسترش علوم مربوط به امور باغداری و کشاورزی در دنیا، این نیاز در میان کشاورزان و تولید کنندگان ایرانی ایجاد می شود که می‌بایست با امور سنتی و پرهزینه ای که امروزه در کشور رایج است، باید خداحافظی کرد. استفاده ابزارآلات و ادوات مدرن، امروزه در میان کشور های پیشرفته رایج است، اما وجود مسائل تحریمی در کنار نوسانات مداوم نرخ ارزه همچون دلار، این امکان را با چالش های مختلفی مواجه کرده است. افزایش نرخ دلار و ارز با تاثیر مستقیم بر هزینه های اولیه کشاورزی اعم از، هزینه کارگر، کودهای شیمیایی، خرید و نگه‌داری ادوات و ماشین‌آلات کشاورزی و . . . بر قیمت تمام شده محصولات تولیدی می‌افزاید که باعث می‌شود ورود به بازار های جهانی برای ما سخت تر شود. بازار خشکبار ایران در دنیا غیر رقابتی است، شرایط سخت و قوانین مختلف بر سر راه صادرکنندگان خشکبار وجود دارد. به گفته کارشناسان، قانون دریافت نیم درصد عوارض صادرات آب مجازی از محصولات کشاورزی و صنایع غذایی، مشکلات متعددی را بر سر راه صادرات محصولات کشاورزی قرار داده است. در وحله اول با ورود علم آکادمیک کشت و برداشت محصولات کشاورزی با همکاری دانشگاه ها و مراکز آموزشی و توسعه دهندگان، میتوان با کاهش هزینه های تولید و افزایش بهره وری، سود دهی مجموعه را افزایش داد، همچنین با بررسی و اصلاح موانع و ضوابط غیرضروری و غیرکارشناسی در مسیر پر پیچ و خم صادرات، می‌توان گام موثری در افزایش حجم صادرات خشکبار ایرانی به دیگر کشور های دنیا برداشت. اگر با رفع مسائل تحریمی بانکی و اقتصادی بستر های صادراتی را دوباره تحلیل و بررسی کنیم، می‌توان امید داشت که دیگر صادرکنندگان برای دریافت وجوه ارزی حاصل از فروش و صادرات محصولات خود، به هفته ها و ماه ها زمان و انتظار، نیاز نخواهند داشت.

رتبه، جایگاه و آمارها

ایران در همسایه‌گری قطب بزرگ تولید فندق دنیا یعنی ترکیه قرار دارد. کشور ایران نیز در تولید فندق و فرآوری مشتقات فندق مانند گرانول فندق، رست فندق و … پیشرو است. مطابق اطلاعات منتشر شده توسط اتحادیه صادرکنندگان خشکبار ایران و دیگر اصفناف، سالانه حدود 3 میلیارد دلار ارزآوری صادرات خشکبار ایران بوده است. کشور هایی مانند ترکیه و آمریکا هرساله در تلاش اند با توسعه زیرساخت ها و افزایش توانایی ها در حوزه کشاورزی، سهم بیشتری از بازارهای جهانی را از آن خود کنند. عوامل متعددی در تعیین میزان صادرات دخیل است، ایران سال های زیادی رتبه اول در صادرات خشکبار در جهان را داشته است، اما امروز با تغییر شرایط و عدم استفاده درست از ظرفیت ها با تصمیم گیری های غیر کارشناسانه مدیران مربوطه، عدد 3 میلیارد دلار به 1 میلیارد دلار در سال 1401 کاهش یافت است. در صدر محصولات صادراتی ایران، پسته رتبه اول را دارد که تنها حدود 10 درصد تولید پسته در ایران به مصرف می‌رسد. ایران در جهان رتبه دوم صادرات پسته، رتبه دوم صادرات خرما و رتبه سوم صادرات کشمش را دارد درحالی که در سابق ایران تماما رتبه اول را در رزومه صادراتی خود داشته است. این نکته یادآور می‌شود که قرارگیری کشور های مختلف در همسایه‌گری ایران و ظرفیت بالای بازار های حوزه خلیج فارس بر اهمیت صادرات می‌افزاید. همچنین بزرگ‌ترین بازار خشکبار دنیا مربوط به اتحادیه اروپا می‌باشد.

محصولات خشکبار صادراتی ایران کدام اند؟

در ایران محصولات خشکباری متنوعی تولید می شود، هریک از استان های ایران در عمده تولید محصولات کشاورزی خاصی، شهرت دارند. از میان تمام تولیدات داخل، فقط بخشی از محصولات برای بازارهای هدف بین‌المللی انتخاب می‌شوند. دو اصل مهم در صادرات وجود دارد، کیفیت و تناژ محصولات. با بررسی بازار هدف و سلیقه مشتریان خارجی، میتوان متوجه شد که آن دسته از خشکبار هایی که کیفیت بسیار بالایی دارند و در فرآوری آن ها اصول اولیه رعایت شده است و عملیات سورتینگ و یک‌دست سازی بر آن‌ها صورت گرفته است، خواهان و خریداران بیشتری دارند.

عمده محصولات صادراتی ایران در زمینه خشکبار و خواربار شامل موارد ذیل هستند :

1- پسته 2- بادام 3- فندق 4- گردو 5- کشمش 6- خرما 7- انجیر

بیشترین حجم صادرات خشکبار مربوط به محصولات پسته، کشمش و خرما است.

بررسی اجمالی خشکبار صادراتی ایران

پسته

تنوع خشکبار در ایران، تنها به موارد فوق محدود نمی‌شوند، ظرفیت های بسیار بالا و مثال زدنی در کشور وجود دارند که میتوان به اهمیت سرمایه‌گذاری در حوزه کشاورزی، تولید و فرآوری محصولات آن پی برد.

پسته، محصولی شگفت‌انگیز است. در دسته بندی انواع پسته می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد :
1- پسته هایی با طول بیشتر و کشیده ( به لاتین: Long Pistachio )

در ایران به احمد آقایی و بادامی شهرت دارد

2- پسته های با ظاهری گرد و کروی ( Round Pistachio )

در ایران فندقی و اوحدی شهرت دارد

3- پسته هایی که عمدتا کروی بوده و اندازه درشتی دارند ( Jumbo Pistachio )

در ایران کله قوچی شهرت دارد

در معرفی استان های پیشرو در تولید پسته ایران می‌توان به استان های کرمان، خراسان، مرکزی و سمنان اشاره کرد. انواع مرغوب و با کفیت این محصول در شهرهای رفسنجان، مه‌و‌لات و دامغان نیز یافت می‌شوند.

گردو

گردو در میان سبد غذایی مردم دنیا، جایگاه ویژه ای دارد. گردو در صنعت شیرینی و شکلات و مصارف دارویی و درمانی کاربرد فراوان دارد. پخت و طبخ غذاهای سنتی ایرانی مانند فسنجان به مرحمت وجود ماده اصلی آن یعنی، گردو می‌باشد.

در حالت کلی، گردو در ایران و دیگر کشور ها انواع مختلفی دارد : نوع مشهور و پرکاربرد آن میتوان به گردوی پوست نازک و یا کاغذی اشاره کرد که برای رسدن به مغز آن، مشقت خاصی نیاز ندارد درحالی که در مقابل گردو با پوست سفت و سوزنی گردویی است با پوست چوبی زخیم که نمی‌توان به راحتی به مغز آن رسید، بنابراین محبوبیت و قیمت نسبتا پایین تری دارند.

گردو های تولید شده در شهرستان های ذیل از کیفیت و شهرت قابلی برخوردار هستند :

1- تویسرکان استان همدان 2- ضیاءآباد استان قزوین 3- بوانات استان فارس 4- الموت استان قزوین 5- خرمدره، ابهر، صائین قلعه در زنجان و …

گردو های خارجی متنوعی نیز در ایران یافت می‌شوند : 1- گردو چینی 2- گردو اسرائیلی 3- گردو فرانسوی (خوشه‌ای) 4-گردو شیلی 5- گردو آمریکایی و …

در بررسی مقایسه‌ای میان گردو های ایرانی و خارجی، می‌توان به این نکته پی برد که عطر و طعم و درجه روغنی بودن مغز گردو های ایرانی در مقایسه با کردو های خارجی بسیار مرغوب تر و باکیفیت تر است.

کشمش

کشمش خشک شده حبه‌های میوه انگور است، دارای ارزش غذایی بسیار بالا که در میان مردمان ایرانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در روش‌های مختلف می‌توان انگور را خشک کرد:

1- کشمش آفتابی که زیر نوی مستقیم آفتاب خشک می‌شود.

2- کشمش سایه‌خشک (سبزه) که خوشه های انگور بصورت آویزان و معلق متصل شده به ریسمان هایی در فضایی تاریک و خنک خشک می‌شوند

3- کشمش پلویی که اغلب از کشمش تیزآبی (طلایی) یا آفتابی استفاده می‌شود، بطوریکه چمبه های آن دستی یا با دستگاه های اتوماتیک گرفته می‌شود و در نهایت با روغن های طبیعی مخصوصی، رخ و لعاب می‌گیرند.

4- کشمش تیزآبی: کشمش را در محلولی از مخلوط اسید نیتریک و هیدروکلریک اسید غلیظ آغشته می‌کنند و بلافاصله در مکان مناسب خشک می‌کنند. نتیجه این اقدام، کشمش با دانه هایی طلائی بدست می‌آید که رنگ ویژه و ماندگاری بیشتری دارد.

و …

شهرستان هایی که در تولید انگور و کشمش پیشرو هستند :

1- تاکستان، ضیاءآباد و دشت استان قزوین 2- ابهر، خرمدره، صائین قلعه استان زنجان 3- ملکان و بناب استان اذربایجان شرقی 4- ملایر استان همدان و …

خرما

خرمای ایران در جهان شهرت دارد. ایران دومین تولید کننده خرما در جهان است که حدود 22 درصد از سطح کشت خرمای جهان را در خود جای داده است که با همین میزان، تولید حدود 15 درصد خرمای جهان را تامین می‌کند. استان های خوزستان و کرمان، استان های برتر در تولید انواع مختلف خرما هستند که محصولات خود را به بیش از 90 کشور مختلف صادر می‌کنند. برای مثال هندوستان بزرگترین مشتری خرمای ایرانی است.جایگاه بیشترین حجم تولید خرما در ایران به تولید انواع خرمای مضافتی، زاهدی، استعمران، کبکاک بوشهر و … منصوب شده است.

سخن پایانی

از اینکه تا اینجای مقاله با ما همراه بودید، کمال قدردانی را داریم، لوبیس‌مگ در تلاش است تا با ارائه مطالب خواندنی و مقالات مربوط به حوزه صنعت خشکبار و خواربار مربوط به کشور عزیزمان، قدمی نو و کارآمد در توسعه کسب و کار ها و افزایش آگاهی مردم، پیش بردارد.

همچنین در سایت “روسی بامن” بخوانید: فرصت‌های صادرات خشکبار به کشور روسیه

برای مطالعه بیشتر

• 
  معرفی و آدرس بازار آجیل و خشکبار ایران + تفکیک استان ها
• 
  ماکادمیا، شگفتی ساز صنعت خشکبار در جهان (فندق خارجی)
• 
  خشکبار و فناوری: چگونه تکنولوژی‌های نوین به بهبود کیفیت خشکبارها کمک می‌کنند
• 
  از ضایعات تا ثروت، کاربرد پوست خشکبارها در تولیدات صنعتی روز
• 
  خشکبار و خواربار در آشپزی ایرانی؛ طعم و سلامتی در یک قاب
• 
  خشکبار و کنترل وزن | چگونه می‌توان از خشکبارها برای کاهش وزن استفاده کرد؟